U heeft nog geen toestemming gegeven om noodzakelijke cookies te plaatsen. Accepteer de nodige cookies om deze content te zien.
Vraag om uitleg van mevrouw Inge Brocken aan minister Ben Weyts, bevoegd voor Onroerend Erfgoed, over de erfgoedcomponent binnen het Ommelandverbond en de heropleving van Doel
Het Ommelandverbond is een belangrijk en historisch engagement dat een brede waaier aan partners heeft samengebracht. Het was een lang proces, waarbij alle dertien partijen taboes hebben moeten opgeven. Het is een verbond dat van levensbelang is voor de Vlaamse welvaart, maar ook voor de leefbaarheid en toekomst van Doel en de polders op de Linkerscheldeoever.
Het is dat laatste waar ik vandaag de focus op wil leggen. Uit recente berichtgeving werd bevestigd dat de Vlaamse regering vasthoudt aan haar engagement om de gemaakte afspraken over het dorp Doel en de polders op de Linkerscheldeoever verder uit te voeren. Tijdens een overleg met de betrokken partijen werd bevestigd dat tegen 2027 de grootste projecten uit het zogenoemde Verbond Linkerscheldeoever gerealiseerd moeten zijn.
Sinds de ondertekening in 2022 zijn er op erfgoedvlak al belangrijke stappen gezet. Zo werd deze zomer een toekomstvisie voor Doel afgerond, die richting geeft aan de heropbouw van het dorp. Daarnaast is er een onroerenderfgoedrichtplan in voorbereiding dat bepaalt hoe met waardevolle gebouwen en landschappen moet worden omgegaan.
Verder: via erfgoedorganisatie Herita worden twee beschermde panden — het Hooghuis en Hof ter Walle — gerestaureerd. En er zijn extra middelen vrijgemaakt: vijf miljoen euro voor infrastructuurprojecten via het Geïntegreerd Investeringsprogramma en drie miljoen euro voor de renovatie van niet-beschermd erfgoed in Doel en de omliggende polders.
Meneer de minister, u speelt een belangrijke rol in dit brede verhaal van het Ommelandverbond, meer bepaald voor wat betreft de erfgoedpijler. De heropleving van Doel is immers ook een erfgoedverhaal: het gaat om het behoud van een waardevol cultuurlandschap en een uniek dorpsweefsel dat jarenlang onder druk stond. Net daarom is het belangrijk dat de erfgoedcomponent structureel en duurzaam verankerd blijft in het Ommelandverbond.
- Kunt u toelichten hoever het staat met het onroerenderfgoedrichtplan voor Doel en de omliggende polders? Wanneer verwacht u dat dit plan wordt afgerond, en welke rol zal het spelen binnen de verdere herontwikkeling?
- Hoe wordt binnen het Ommelandverbond de erfgoedcomponent concreet opgevolgd? Heeft uw administratie Onroerend Erfgoed hierbij een structurele rol binnen het programmateam of de begeleidende werkgroepen?
- Wat is de huidige stand van zaken van de restauraties aan het Hooghuis en het Hof ter Walle? Zijn er nog bijkomende restauratie- of erfgoedprojecten in voorbereiding binnen het Ommelandverbond?
- Voor de renovatie van niet-beschermd erfgoed in Doel en de polders werd extra financiering vrijgemaakt. Op welke manier zal uw administratie betrokken zijn bij de selectie en begeleiding van deze projecten, zodat ook niet-beschermde panden met erfgoedwaarde op een kwaliteitsvolle manier worden aangepakt?
- Tot slot: hoe ziet u zelf de rol van erfgoed binnen de heropleving van Doel tegen 2027? Op welke manier kan het richtplan of kunnen andere erfgoedinstrumenten bijdragen aan een duurzaam evenwicht tussen erfgoed, wonen en ontwikkeling?
Minister Weyts heeft het woord.
Minister Ben Weyts
Alles komt terug, ook Doel in dit geval. Ik herinner mij dat ik in 2018 ‘en sourdine’ heel wat overleg heb gehad met de bedoeling om het project en heel de discussie, die volledig verzand was, vlot te trekken. De ambitie was om de kwadratuur van de cirkel te realiseren. Je had enerzijds actiegroepen die voor diverse rechtbanken succesvol ten strijde trokken tegen de plannen van de Antwerpse haven om extra containercapaciteit te bekomen. Die actiegroep was duidelijk. Zij waren tegen de uitbreiding van de haven van Antwerpen omdat zij voor het behoud van Doel waren. Aan de andere kant had je de Antwerpse haven. Zij zeiden dat ze voor de uitbreiding van de Antwerpse haven waren en dus voor de verdwijning van het dorp Doel.
De kwadratuur van de cirkel bestond erin om tot een oplossing te komen waarbij we zowel extra containercapaciteit zouden realiseren voor de Antwerpse haven als het dorp Doel behouden. Eigenlijk ben ik toen gestart door naar de actiegroepen te gaan en hun te vragen: “We weten wat jullie niet willen, maar wat willen jullie wel? Wat is wel mogelijk?” Misschien konden we zo Doel effectief behouden en toch het nieuwe dok realiseren, maar dan ingetekend op een bepaalde manier en niet volledig ontwikkeld. Vooral één zijde werd aanvankelijk vooropgesteld. Na veel vijven en zessen is het wel gelukt. Ik vind dat een mooi voorbeeld van hoe je van een conflictmodel kunt overgaan naar een overlegmodel en toch enig resultaat kunt bereiken.
In mijn hoedanigheid als minister van Onroerend Erfgoed komt dit dossier opnieuw mijn kant op. Ik denk dat ik een wezenlijk verschil kan maken om ervoor te zorgen dat de ambitie van 2018, namelijk de kwadratuur van de cirkel, effectief tot een goed einde kan worden gebracht. Vanuit de bevoegdheid voor onroerend erfgoed zijn er wel wat opportuniteiten om de wederopstanding van het dorp zichtbaar en tastbaar te maken. Ik denk dat dat van wezenlijk belang is in het kader van onroerend erfgoed. Je hebt het inderdaad goed verwoord: op 13 oktober hebben we de toekomstvisie omtrent het onroerenderfgoedrichtplan opgeleverd. We gaan ook proberen om het op korte termijn te bekrachtigen in een ministerieel besluit. Ik hoop eind deze maand ofwel volgende maand ermee naar de Vlaamse Regering te kunnen gaan.
Het onroerenderfgoedrichtplan is tot stand gekomen via wat we een intensief participatief proces noemen. Alle betrokken partners hebben samengewerkt om een evenwicht te vinden tussen de landschaps- en erfgoedwaarden, maar ook de functies wonen, economie, landbouw en natuur. Ze hebben geprobeerd die allemaal met elkaar te verzoenen. Het plan wordt – conform het Ommelandverbond trouwens – gebruikt als een richtkader voor de initiatieven die een impact hebben op landschappelijke en/of erfgoedelementen van de regio. Daarin zitten negen ambities vervat met aandachtspunten voor beheer en ontwikkeling. Bij toekomstige ontwikkelingen of initiatieven biedt het een sectoraal toetsingskader dat toelaat om maatschappelijke belangen en ruimtelijke behoeften tegen elkaar af te wegen.
Het onroerenderfgoedplan zal een doorvertaling kennen in een actieprogramma, waaraan momenteel wordt gewerkt. Daarin maken de partners afspraken over de acties die ze willen realiseren, gekoppeld aan een timing en een financiering. Erfgoed zit verweven in verschillende pijlers van het Ommelandverbond, met als doel Doel opnieuw bewoonbaar en leefbaar te maken. Daarom is mijn administratie, Onroerend Erfgoed, actief betrokken bij alle stappen van het plan en dus ook bij de ambtelijke taskforce. Op die manier houden we nauwgezet de vinger aan de pols bij de algemene ontwikkelingen en de impact ervan op de erfgoedcomponenten.
De voorbije jaren hebben we niet stilgezeten. Het aanwezige erfgoed is volledig geïnventariseerd. Ten tweede zijn we via Herita gestart met de restauratie van het Hooghuis en het Hof ter Walle. We gaan 3 miljoen euro daarin investeren. Bij het Hof ter Walle is men al gestart met de restauratie van de stal en de schuur. We voorzien dat we medio volgend jaar zullen kunnen opleveren. We zijn ook gestart met de werken aan het Hooghuis en daarvoor voorzien we dezelfde timing.
Er is meer. Vanuit Onroerend Erfgoed heb ik ook nog eens 3 miljoen euro vrijgemaakt voor niet-beschermd erfgoed. Concreet gaat het dan over de pastorie en het gemeentehuis. Dat zijn emblematische gebouwen. Ze zijn niet beschermd maar het zijn emblematische gebouwen. Als je daarin investeert, wordt het voor iedereen wel duidelijk dat Doel opnieuw een toekomst heeft. Vandaar geven we er voorrang aan.
Tot slot ondersteunt Onroerend Erfgoed ook het project voor de beschermde Scheldemolen, om ervoor te zorgen dat hij draaivaardig wordt gerestaureerd en toegankelijk blijft. Hiervoor en voor de aanpalende nieuwbouwbrasserie is de omgevingsvergunningsaanvraag ingediend in september van dit jaar, denk ik. Ook daarmee kunnen we dus aan de slag.
Voor dit alles geeft het onroerenderfgoedrichtplan een overkoepelende visie op de toekomst van dit erfgoed, en voor het historische landschap en de polders op Linkerscheldeoever. Mijn bedoeling is om het Wase polderlandschap en het kenmerkende erfgoed effectief een toekomst te geven in een evenwichtige verhouding tot en geïntegreerd met de toekomstige ontwikkelingen van haven, natuur, landbouw, het Sigmaplan, bewoning en toerisme.
Opnieuw: de kwadratuur van de cirkel. We zijn er nog niet. Ik denk dat het zowat tien jaar geleden niet mogelijk zou zijn geweest dat een minister-president en twee ministers zich in een toch heel ontspannen en opbouwende sfeer zouden laten zien, daar in uw omgeving, zonder te kunnen rekenen op een tegenbetoging. Dat is vooralsnog gelukt, maar toegegeven: ‘we zijn nog niet aan de nieuwe patatjes’.
Mevrouw Brocken heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw uitvoerige antwoord. We zijn er inderdaad nog niet, maar ik ben toch heel blij om te horen dat u de vinger aan de pols houdt. Het was een zeer positief maar ook warm antwoord. U bent dan wel een kind van de Vlaamse Rand maar ik vind dat u zonet sprak met een hart voor de Waaslander. Dat kan ik alleen maar waarderen.
Naar een iets serieuzere noot: u en deze Vlaamse Regering laten Doel en het ommeland niet los. Dat engagement werd op 13 oktober opnieuw bevestigd, samen met minister-president Diependaele en minister De Ridder. Het is goed dat we ook dat hier onderstrepen want het is, zoals u zelf aangaf, een lang traject geweest waarbij elke partij taboes heeft doorbroken. Met de opgeleverde toekomstvisie, de nakende bekrachtiging van het onroerenderfgoedrichtplan, de volledige erfgoedinventaris én de restauraties van Herita wordt er tastbaar gebouwd aan de heropleving van Doel. De concrete investeringen tonen dat in daden: 3 miljoen euro voor het Hooghuis en het Hof ter Walle, 3 miljoen euro voor niet-beschermd erfgoed en daarnaast 5 miljoen euro voor mobiliteits- en leefbaarheidsprojecten. Erfgoed vormt daarbij het vertrekpunt. Het geeft Doel identiteit, richting en draagkracht voor een leefbaar en toekomstgericht dorp.
Ik kijk ernaar uit dat dit werk met dezelfde ambitie wordt verdergezet en dat de vooruitgang zichtbaar blijft voor bewoners, maar ook bezoekers – vanuit toeristisch oogpunt dan toch. Ik ben ervan overtuigd dat wij elkaar deze legislatuur in Doel zullen ontmoeten bij een inhuldiging. Dat zal met een warm welkomstcomité zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.
